Pobierz / Drukuj:   PDF    RTF

Początki Wydziału Lotnictwa Armii Krajowej datują się na marzec 1940r. Wówczas to powołano Sekcję Lotniczą AK (kryptonimy „Bociany” następnie „Parasol”).

Początkowo jako cześć Oddziału V Łączności Komendy Głównej Armii Krajowej, w roku 1942 została przekształcona w Wydział Lotniczy, który z kolei przeniesiono do III Oddziału Operacyjnego KG AK.

Przez prawie cały czas okupacji szefem Sekcji, a następnie Wydziału był pułkownik pilot Bernard Adamecki, który w czasie walk w 1939 roku był zastępcą dowódcy lotnictwa armii „Modlin”.

W pierwszym okresie istnienia, głównym zadaniem Sekcji Lotniczej - utworzonej przez oficerów lotnictwa, którzy pozostali w Polsce po klęsce wrześniowej - była ewakuacja z kraju na Zachód jak największej ilości zdolnych do służby lotników.

Wkrótce zostało ono zastąpione długo-terminowymi przygotowaniami do powstania zbrojnego, którego wybuch planowano w momencie odwrotu Niemców na frontach II wojny światowej.

Sekcja Lotnictwa była podzielona na referaty:

Referat Organizacyjny zajmował się – do upadku Francji w czerwcu 1940r. - wspomnianą już ewakuacją lotników oraz pełnił funkcję komórki legalizacyjnej dla tych, którzy pozostali w Polsce.

Referat Informacyjno - Wywiadowczy był najważniejszą częścią Wydziału Lotniczego. Zajmował się głównie gromadzeniem informacji na temat sieci lotnisk nieprzyjaciela na terenie kraju. Opracowane plany ich rozmieszczenia i organizacji przesyłane były poprzez Warszawę do Sztabu NW w Londynie. Stąd materiał trafiał do Aliantów.

Zadaniem Referatu Łączności było przygotowanie lotniczych szlaków komunikacyjnych między okupowaną Polską a Francją i – po jej upadku – Anglią. Ten pomysł okazał się jednak trudny w realizacji i zaczęto rozpracowywać możliwości zrzutów lotniczych, co wymagało z kolei przygotowania placówek odbioru, szkolenia oddziałów, opracowania łączności radiowej, sygnalizacji naziemnej etc.

W roku 1943 polskim władzom w Londynie udało się uzyskać poparcie dla stworzenia wydzielonej eskadry 1586 (Special Duty Flight No 1586) przeznaczonej do operacji zrzutów na teren Polski.

Przy reorganizacji w 1942 r. Sekcji Lotniczej w Wydział Lotnictwa Oddziału III KG AK jej dotychczasowy Referat Łączności wydzielono i przekształcono w niezależny Wydział.

Nowoutworzona jednostka została przeorganizowana. W jej skład weszły:

W 1943 roku cała strukturę rozszerzono o:

Zaczęły również działać terenowe Wydziały Lotnictwa przy Komendach Okręgów AK; m.in. w Lublinie, Krakowie i Okręgu Rdomsko-Kieleckim.

Zadania niezależnego Wydziału Lotnictwa w zasadzie pozostały te same.

Wobec zmieniającej się sytuacji politycznej i wojskowej (niepowodzenia Niemiec na frontach) zwiększono jednak nacisk na, ściśle powiązaną z przygotowaniami do ogólnego powstania, pracę wywiadowczą.

Opracowywano plany zdobycia, kontroli i zapewnienia podstawowej sprawności operacyjnej obiektów lotniczych po przejęciu ich z rąk nieprzyjaciela.

Wychodząc z założenia, iż wobec przeważających sił wroga ich realizacja będzie bardzo trudna, zgromadzony na mikrofilmach materiał wywiadowczy przekazywano do Londynu.

Liczono w zamian za informacje na lotnicze wsparcie Aliantów (bombardowania) podczas powstańczych ataków na poszczególne obiekty.

Planowano nawet – po zdobyciu i przeprowadzeniu niezbędnych remontów - ich udostępnienie Sprzymierzonym. W tym celu lokalne oddziały AK miały za zadanie magazynowanie w pobliżu wytypowanych lotnisk, zapasów paliwa i materiałów budowlanych do przeprowadzenia ewentualnych prac naprawczych uszkodzonej w czasie działań zbrojnych infrastruktury.

Poza intensyfikacją działań związanych z powstaniem powszechnym w dalszym ciągu przyjmowano zrzuty, organizowano akcje dywersyjno-sabotażowe na lotniskach, a w 1944 roku trzykrotnie przeprowadzono operację lądowania samolotów „Dakota” znanych pod kryptonimem „Most”.

Kolejna reorganizacja sił lotniczych AK miała miejsce na w 1944r.

Wówczas to niezależny Wydział Lotnictwa przemianowany został na Komendę Lotnictwa, która w sierpniu 1944 r. wraz z innymi oddziałami wzięła czynny udział w Powstaniu Warszawskim; między innymi w (nieudanej niestety) próbie opanowania lotniska na Okęciu.

W pozostałych częściach Kraju plutony lotnicze przygotowywane przez cały okres okupacji do akcji zdobycia lotnisk ostatecznie zostały przydzielone do lokalnych liniowych oddziałów Armii Krajowej.

Podczas blisko 6-o letniej okupacji Wydział Lotnictwa AK wykonywał – w niezwykle trudnych warunkach okupacyjnych - zadania nietypowe, znacznie odbiegające od wykonywanych przez jednostki tego typu w klasycznych warunkach bojowych.

Zbierając – w ramach przygotowań do powstania powszechnego i reorganizacji Polskich Sił Powietrznych - informacje wywiadowcze o sieci lotnisk niemieckiej Luftwaffe i przekazując je Aliantom oddał im nieocenione usługi.

Należy również pamiętać, iż ta nietypowa i mało efektowna, lecz bez wątpienia niezwykle efektywna i potrzebna służba lotników AK, okupiona została niejednokrotnie ich zdrowiem i życiem.

Andrzej Suchcitz, IPMS Londyn

Tłum. z j. angielskiego: T. Kasperkiewicz i K. Bożejewicz

1. Halszka Szołdarska, Lotnictwo Podziemne, czyli dzieje Wydziału Lotniczego KG AK, Warszawa 1986

2. Andrzej Przemyski, Z pomocą żołnierzom Podziemia, Warszawa 1991

3. Antoni Kurowski, Lotnicy Podziemia, „Skrzydlata Polska Nr 30 1981

4. Antoni Kunert (oprac.)., Lotnictwa Armii Krajowej. Raport pułkownika Bernarda Adameckiego, „Kierunki: Nr 24-26, 1988